موضوع بحث ، علل گرایش به مادیگری ( ماتریالیسم ) است . اول بایدمادیگری ( ماتریالیسم ) را كه موضوع بحث امروز ماست ، از نظر اصطلاح‏متداول فعلی تعریف كنیم و حدود آن را بیان نماییم، سپس وارد بحث شویم‏ . واژه ماتریالیسم استعمالات مختلفی دارد كه همه آنها - اكنون كه درباره‏ علل گرایش به ماتریالیسم بحث می‏كنیم - نمی تواند موضوع بحث ما باشد . مثلا گاهی ماتریالیسم می‏گویند و مراد مكتب اصالت ماده است ، اما بهاین‏معنی كه ماده یك امر اصیل و یك امر واقعی در جهان هستی است ، نه یك‏امر فرضی و ذهنی و نمایشی و ساخته ذهن ، در مقابل ایده ‏آلیسم كه منكرواقعیت ماده است و آن را مخلوق ذهن بشر می‏داند . اگر ماتریالیسم را به این معنی‏بگیریم باید همه الهیون را - چه مسلمان و چه غیر مسلمان - ماتریالیست‏بخوانیم ، زیرا اینها همه ماده را كه واقعیتی است در بستر زمان و مكان ،وحقیقتی است متغیر و متحول و متكامل و محسوس و ملموس ، امری عینی وماورای ذهنیو ذی اثر می‏دانند . مادی بودن و ماتریالیست بودن به این‏ معنی با مسأله خدا وتوحید منافاتی ندارد ، بلكه عالم ماده و طبیعت به‏ عنوان یك واحد " كار " و یكواحد " مصنوع " ، بهترین وسیله برای‏ شناسایی خداوند است . اراده حكیمانه خداوند در جریان همین تحولات مادی‏ كشف می‏شود . قرآن كریم پدیده‏های مادی رابه عنوان آیات الهی یاد می كند . و گاهی این كلمه استعمال می‏شود و مراد ازآن انكار موجود ماورای ماده‏ است ، یعنی مكتب انحصار ، مكتبی كه هستی و نظام وجود را در انحصار ماده‏ می‏داند و هستی را در چهارچوب آنچه در تغیر و تبدل استو در بستر زمان ومكان واقع است محدود و محصور می‏كند و آنچه را كه از چهاردیواری تغیر وتبدل و احساس و لمس بشر بیرون است ، منكر است و معدوم و نیست‏ می‏پندارد .اكنون بحث ما پیرامون علل گرایش به این مكتب یعنی مكتب انحصاراست‏ كه چطور شد گروهی از بشر طرفدار انحصار گشتند و به مكتب نفی گراییدند ودر صدد انكار خدا برآمده ، بیرون از جهان ماده را نیست پنداشتند .

فهرست

آیا انسان بالفطره الهی است یا مادی ؟

سابقه تاریخی

ماتریالیسم در دوره اسلامی

ماتریالیسم در قرون جدید

ازلیت ماده

خدا یا آزادی ؟

تصادف ، خدا ، علیت ؟

خداپرستی یا زندگی ؟ !

سنگر قهرمانی و پرخاشگری

نتیجه

منابع